Page 5 - 07

GEMİLER İÇİN YALPA SÖNÜMLEYİCİ SİSTEMLER 3

GEMİLER İÇİN YALPA SÖNÜMLEYİCİ SİSTEMLER

Alper ZİHNİOĞLU* ve Yrd. Doç. Dr. Yalçın ÜNSAN
*İstanbul Teknik Üniversitesi

ÖZET

Gemiler, bulundukları deniz ortamında oluşan ve meteorolojik şartlardan da kaynaklanan; rüzgâr, dalga,
akıntı gibi dış kuvvetlere maruz kalarak altı serbestlik derecesinde hareket etmektedir. Dış kuvvetler
sebebiyle ortaya çıkan bu hareketler geminin ana görev fonksiyonunu (yük taşımak, savaşmak vb.) yerine
getirmesindeki en büyük etken olan personelin konforunu ve görev etkinliğini önemli oranda
etkilemektedir. Personelin görev yapma kabiliyetinin azalmaması ve ana görev fonksiyonunun daha etkin
olarak yerine getirilmesi amacıyla 20. yüzyılın başlarından itibaren çeşitli donanımlar üretilerek gemilere
takılmış ve etkinlikleri incelenmiştir. Bu makalede yalpa önleyici sistemler genel olarak tanıtılarak, bu
sistemlerde kullanılabilecek kontrol metotlarına örnekler vermek üzere genel bir literatür taraması
yapılmıştır.

Anahtar kelimeler: Gemi, yalpa, kontrol, fin, PID.

1. Giriş

Gemi, geçmişi M.Ö. 3000’li yıllarda Antik Mısır’a kadar uzanan, keşfedildiği günden
günümüze kadar geçen dönemde ticari ve askeri amaçlarla kullanılan ve yapmış olduğu etkiyle
medeniyetlerin gelişimine büyük katkılar sağlamış olan bir araçtır.

Gemilerin, ticari ve askeri amaçlarla etkin olarak kullanılabilmesi sadece tasarım ve inşa
aşamasındaki mükemmeliyetine bağlı değildir, doğa şartları etkin kullanım üzerinde büyük söz
sahibidir. Bu etkenler “Duruş Gücü” kavramını ortaya çıkarmaktadır. Duruş Gücü, gemi
kararlılığının çevre (rüzgâr, dalga, akıntı vb.) ve kullanım şartlarından (yükleme durumu, sürat,
hasar vb.) ne kadar etkilendiğini ifade eden bir terimdir.

Duruş Gücü –kararlılık– kavramı statik ve dinamik olarak ikiye ayrılmaktadır. Statik kararlılık
hareketsiz durumdaki bir geminin üzerindeki yük dağılımının değiştirilmesi halinde alacağı son
durumu (meyil, trim, batma) incelemektedir. Dinamik kararlılık ise hareket halindeki bir
geminin üzerine uygulanan kuvvetlerin (rüzgâr, dalga, doğrultucu momentler vb.) değişimi
halinde geminin hareketlerini incelemektedir.

Gemilerin duruş gücünü artırmak amacıyla özellikle sanayi devrimi sayesinde yaşanan
gelişmeler ile yalpa sönümleyici sistemler geliştirilerek kullanılmaya başlanmıştır.

Yalpa sönümleyici sistemler genel olarak gemide çalışan personelin çalışma imkânlarını ve
yolcu seyahat konforunu artırmak ile yük emniyetini sağlamak amacıyla kullanılmaktadır.
Askeri kullanım sahasında ise denizde ikmal, malzeme ve personel transferi, helikopter
indirme/kaldırma harekâtları ile atış esnasında kaba silah stabilizasyonunu sağlamaktadır.

Sayı 7, 2016 GiDB|DERGi