Page 6 - 07

4 A. ZİHNİOĞLU ve Y. ÜNSAN

Gemilerin duruş gücünün kaybolması, geminin çalıştırılamaz hale gelmesine neden olabileceği
Monk tarafından ortaya konmuştur [1]. Geminin orta hattından uzakta olan mevkilerde yalpa
sebebiyle oluşan düşey ivmelenmeler personel ve yolcuların deniz tutması ile karşı karşıya
kalmasına, kargo hasarına, silah sistemlerinin düşük performansla veya hiç çalışmaz hale
gelmesine neden olabilmektedir.
Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü (NATO) askeri kanadı tarafından yapılan araştırmalarda
çeşitli performans kıstasları arasında, aşağıda sıralananlar yalpa hareketi sebebiyle
etkilenmektedir [2].

 Azami yalpa açısı sebebiyle pervanenin sudan çıkması,
 Düşey ivmeler nedeniyle yatay kuvvetlerde meydana gelen değişiklikler,
 Deniz tutması indisi ve yalpa hareketi sebebiyle görevde meydana gelen aksamalar,
Yukarıda ifade edilmeye çalışıldığı şekilde yalpa önleyici bir sistemin performansı sadece yalpa
açısı azalmasıyla değil aynı anda yalpa kaynaklı ivmelerin azalmasıyla da ölçülmelidir.

2. Gemi Yalpa Hareketini Sönümlemek İçin Kullanılan Sistemler
Yalpa hareketinin istenmeyen etkileri, 19. yüzyıl ortalarında gemi tasarımının değişmesiyle
beraber ortaya çıkmaya başlamıştır. Sanayi devrimi ile beraber yelkenlerin yerine buhar
türbinlerinin geçmesi, savaş gemileri için bordalarda bulunan topların yerine merkez hattında
veya merkez hattına yakın konumlardaki taretlerin gelmesi gibi tasarımsal kombinasyonlar
stabilitede büyük yalpa hareketlerine neden olan sonuçlara sebep olmuştur [3].
Froude’un eserinde [4], geminin yalpasına dalga yüksekliğinin değil eğiminin etkili olduğu, bu
sebeple de kısa boylu dalgaların uzun boylu dalgalara nazaran eğimlerinin fazla olması
sebebiyle, gemi doğal yalpa periyodunu kısaltmanın anlamsız olduğu, aksine bu periyodun
uzatılması gerektiği vurgulanmıştır [5].
Bu etkiyi sağlayabilmek için ise zaman içerisinde yalpa omurgası (Şekil 1), cayroskop (Şekil 2,
3), aktif yalpa kanatları (Şekil 4), dümen yalpa engelleyici (Şekil 5), yalpa tankları (Şekil 6) gibi
sistemler tasarlanmıştır. Bu sistemlerin birbirlerine göre üstünlükleri ve kayıpları Tablo 1’de
verilmiştir. Sellars ve Martin (1991) tarafından farklı yalpa önleyici sistemlerin maliyet ve
performans açısından kıyaslandığı detaylı bir çalışma yapılmıştır [6].

GiDB|DERGi Sayı 7, 2016