Page 17 - 02

İSTANBUL ŞEHİR HATLARI’NIN GEMİ VE HAT ANALİZİ 17

İSTANBUL ŞEHİR HATLARI’NIN GEMİ VE HAT ANALİZİ

Tolga AYCI * ve Barış BARLAS *
*İstanbul Teknik Üniversitesi, Gemi İnşaatı ve Deniz Bilimleri Fakültesi

ÖZET

İstanbul’daki ulaşım ağlarının, özellikle Marmaray ve Metrobüs ile genişlemesi ve deniz ulaşımında özel
sektörün etkisiyle rekabetin artması İstanbul Şehir Hatları’nın yolcu sayısında ciddi bir düşüşe neden
olmuştur. 2010 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlanan İstanbul Şehir Hatları A.Ş, İstanbul
Büyükşehir Belediyesi’nin zarar eden tek şirketi olarak göze çarpmaktadır. Bu zararı incelemek için
İstanbul Şehir Hatları Planlama Birimi ile fikir alışverişinde bulunulmuştur ve incelenmek üzere merkez
hatlar arasında bulunan Eminönü-Kadıköy, Kadıköy-Karaköy ve Eminönü-Üsküdar hatları seçilmiştir. Bu
hatlarda uygulanan seferlerdeki doluluk oranlarının çok düşük, gemi işletim maliyetlerinin ise çok yüksek
çıkması sonucunda mevcut sistemde değişiklik yapılması gerektiği ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler: İstanbul Şehir Hatları, Yolcu gemileri, Gemi doluluk oranı, Gemi maliyet yapısı,
Filo yönetimi.

1. Giriş
Üç tarafı denizlerle kaplı ve şehri ikiye bölen bir boğaza sahip olan İstanbul için deniz ulaşımı
önemli bir yere sahiptir. Tanzimat döneminde ulaşım imkânlarının artmasıyla İstanbul’daki
yerleşim boğaza doğru yayılmaya başlamıştır ve bu durum deniz ulaşımının yayılmasına sebep
olmuştur. İstanbul’da deniz ulaşımını sağlayan birçok kuruluş vardır. Bunlar İstanbul Şehir
Hatları, İstanbul Deniz Otobüsleri (İDO), Turyol, Dentur, Mavi Marmara ve Deniz Taksi’dir.
Bu çalışmada kuruluşlar arasında en köklü geçmişe sahip olan İstanbul Şehir Hatları ele
alınmıştır. İstanbul Şehir Hatları 1851 yılında kurulmuş İstanbul'da deniz yolu ile ulaşım
alanında faaliyette bulunan 2010 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesine geçen bir
kamu kuruluşudur.
Doluluk oranlarının yanı sıra gemi işletim maliyetleri de incelenmiştir. İstanbul Şehir Hatları
filosundaki gemiler analiz edilerek sabit giderler, bakım onarım giderleri ve yakıt giderleri göz
önüne alınarak maliyet hesapları yapılmıştır. Bu maliyet hesaplarının İstanbul Şehir Hatları’nın
toplam giderlerine olan etkisi ortaya konmuştur. Ayrıca filodaki bazı gemilerin faydalı
ömürlerini aştıkları ve değiştirilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Bu duruma yeni yapılacak daha
düşük kapasiteli yolcu gemileri senaryolarıyla çözüm üretilmeye çalışılmıştır. 3 farklı senaryo
ortaya konulup hesaplamaları yapılmıştır.
Şahin ve diğ. yaptıkları bir çalışmada, yolcu taşımacılığı için farklı ekonomik model ve
yaklaşımlar kullanarak birim yolcu başına düşen taşımacılık maliyetini hesaplamışlardır.
Ayrıca, örnek bir senaryo için taşımacılık birim maliyetlerini vermişlerdir [1]. Çeşitli taşıma
modları için filo yönetimi konusunda Bielli ve diğ. yaptığı çalışmada dinamik filo yönetiminin
önemi üzerinde durulmuştur ve her bir taşıma modu için sorunlar saptanmış ve etkili çözüm
önerileri sunulmuştur. Deniz taşımacılığının ele alındığı sekizinci bölümde ise filo büyüklüğü,
rota optimizasyonu ve filo zaman çizelgesine değinilmiştir [2].

Sayı 1, 2014 GIDB-Dergi