Page 18 - 02

18 T. AYCI, B. BARLAS

Tarifeli taşımacılık yapan gemilerin optimum kapasitelerini belirlemek ilk yatırım maliyeti başta
olmak üzere operasyon ve bakım onarım maliyetlerini etkilemektedir. Bu etkiyi göz önünde
bulunduran Park ve diğ. sistem dinamikler modellemesi (SDM) kurarak problemi çözmeyi
amaçlamışlardır. Senaryolarında kapasite olarak büyük ve küçük olmak üzere 2 çeşit gemi, tip
olarak da yeni ve eski olmak üzere 2 farklı gemi çeşidi kullanmışlardır. Güney Kore’deki
Incheon ve Baengnyeong adaları arasındaki tarifeli taşımacılık verileri ile yolcu hacmi, gemi
kapasitesi ve gemi ilk yatırıma karar verme dinamikleri modellenmiştir [3]. Toplu taşımada
kullanılan yolcu gemilerinin verimliliğini konu alan çalışmada Odeck ve Bråthen Veri Zarflama
Yöntemi (DEA)’ni kullanarak 2003 ile 2005 yılları arasında Norveç’te faaliyet gösteren 82
yolcu taşımacılığı operasyonuna maliyet analizleri yapmışlardır. Maliyetler ise yakıt, bakım,
maaşlar ve saatlik operasyon maliyetleri olmak üzere ayrılmıştır [4]. Hong Kong’daki deniz
yolcu taşımacılığındaki düşüşü inceleyen Ceder, bu durumun düşük servis seviyesi ve artan
rekabet olmak üzere 2 temel sebebi olduğunu belirtmiştir. Amaç fonksiyonunun yolcular,
operatörler ve devlet olmak üzere 3 ayrı katılımcısının olduğu yeni geliştirilen çok-amaçlı
değerlendirme metodunun kullanılmıştır. Ayrıca amaç fonksiyonu, yolcu bekleme zamanı, boş
koltuk sayısı, gerekli olan gemi sayısı ve toplam yolcu taşıma zamanları olmak üzere 4 farklı
bileşenden oluşmaktadır [5].

2. Deniz Taşımacılığı

Bir bölgeden başka bir bölgeye, yük ve/veya yolcunun denizyolu ile ulaştırılmasına deniz
taşımacılığı denir. Deniz taşımacılığı, denizlerdeki egemenlik hakkının kullanılışına göre
biçimlenir. Bir ülkenin egemenliği altında bulunan deniz veya karasularında taşıma önceliği
genellikle ulusal filonundur. Ülkelerin hükümranlık hakları dışında kalan ortak denizlerde ise,
taşımalar genellikle seyir ve/veya ticaret serbestîsinden yararlanır. Bu tür biçimlemeyi
belirlemede ölçüt; deniz taşımacılığının uluslararası rekabete açık tutulup tutulmayışıdır. Deniz
taşımacılığında ekonomi sorunu, taşıyan kadar, yolcuyu ve taşıtanı da ilgilendirir. Taşıma
maliyetlerinin olası en düşük düzeyde tutulabilmesi, hiç olmazsa mevcut maliyet düzeyinin
korunması ve hizmetlerin esnekliği bu kişiler için amaçtır. Böylelikle, ucuz taşıma yardımıyla,
taşıtan, pazarlarının korunmasını ve sürekliliğini sağlamış olur, yolcu taşımaları da sosyal fayda
üretir. Deniz taşımacılığı;

Bir defada çok fazla yük ulaştırması,
Güvenilir olması,
Sınır aşımı olmaması,
Mal zayiatının minimum düzeyde olması,
Diğer kayıpların hemen hemen hiç olmaması,
Hava yoluna göre 14, karayoluna göre 7, demiryoluna göre 3,5 kat daha ucuz olması,
nedenlerinden dolayı dünyada en çok tercih edilen ulaşım şeklidir. Deniz yoluyla bir defada en
çok yük, en güvenli şekilde, en ucuza taşınmaktadır. Ülkeler arası sınır aşımı problemi yoktur.

2.1 Deniz taşımacılığı maliyet yapısı

Deniz taşıma işletmeleri, bir rekabet sistemi içerisinde faaliyetlerini sürdürmektedirler.
Maliyetler ise bu rekabet sistemi içerisinde önemli bir rol oynamaktadır. Deniz taşımacılığında
amaç, yükün verimli ve ucuz hareketini sağlamak ve maksimum kara ulaşmaktır. Taşıma
olabildiğince ekonomik ve verimli yapılabilirse işletmenin hem kar payı yükselmekte hem de
rekabet gücü artmaktadır. Karını artırmak isteyen deniz taşıma işletmeleri, ya aynı arz
miktarında taşıma ücretlerini artıracaklar ya da taşımacılık maliyetlerini azaltacaklardır.

GIDB-Dergi Sayı 1, 2014