Page 19 - 02

İSTANBUL ŞEHİR HATLARI’NIN GEMİ VE HAT ANALİZİ 19

Normalde yapılması gereken ikinci alternatiftir. Çünkü bu rekabet piyasası içerisinde birinci
alternatifi gerçekleştirmek oldukça zordur.

Maliyet, işletme ve ekonomi bilimlerinin en çok tartışılan konularından biri olup, hemen her
konuda değişik görünümlerde karşımıza çıkan esnek bir kavramdır. Bu kavram ile ilgili çeşitli
tanımlar yapılmıştır. Bu tanımlardan bazıları şunlardır; “Belirli bir amaca ulaşmak için
katlanılan, parasal olarak ifade edilebilen ve bir değer birikiminin oluşmasına olanak veren
fedakârlıkların tümüdür” [6], “Hedeflenen bir sonuca ulaşmak için katlanılması gereken
esirgemezliklerin parasal toplamıdır” [7], “Elde edilen veya elde edilecek mal ve hizmetler
karşılığında ödenen nakdin veya transfer edilen diğer bir varlığın, çıkarılan hisse senedinin,
sunulan hizmetlerin veya katlanılan borcun para cinsinden ölçülmüş tutarıdır”[8]. Yukarıdaki
tanımlardan da anlaşılacağı üzere maliyet, aynı yargıyı belirten değişik ifadelerle çeşitli
şekillerde tanımlanmaktadır. “Gider, işletmenin faaliyetlerini ve varlığını sürdürebilmek için
belli bir faaliyet döneminde tükettiği mal ve hizmetlerin parasal tutarıdır” [9]. “İşletmenin
faaliyetini ve varlığını sürdürebilmesi ve bir ekonomik yarar sağlaması için belli bir dönemde
kullandığı ve tükettiği girdilerin, faydası tükenmiş maliyetlerin hâsılattan düşülen kısmına gider
denilmektedir” [10]. Günlük hayatta sıklıkla gider ve zarar kavramları birbirlerinin yerine
kullanılmaktadır. Ancak şu unutulmamalıdır ki gider zarar değildir. Zarar, “işletme faaliyetlerini
sürdürülmesi için gerekli olmayan veya normal ölçüleri aşan harcama veya tüketimler” olarak
ifade edilebilir. Farklı bir şekilde ifade edecek olursak zarar, belirli bir dönemin gelirlerinden
giderlerinin çıkartılması sonucu elde edilen olumsuz farktır. Harcama kavramı gerek maliyet
kavramından gerekse gider kavramından farklı ve daha geniş bir anlama sahiptir. Genellikle
harcama kavramının ödeme kavramıyla aynı anlamda kullanılması çok sık karşılaşılan bir
durumdur. Harcama, “sağlanmış bir hizmet veya satın alınmış bir varlık için ödenen veya
ödenecek olan para tutarı veya varlık değeridir”. Ödeme ise, “para ya da para yerine geçen
araçların veya diğer varlıkların, satın alınan mal, hizmet ya da varlıkların karşılığı olarak veya
borç ya da zararların karşılığı olarak işletmeden çıkışıdır”. Tanımlardan da anlaşılacağı gibi
harcama kavramı ödeme kavramından daha geniş bir anlama sahiptir. Harcama kavramı daha
çok maliyet ve gider kavramlarına yakın bir kavramdır. Bu aşağıdaki şekilde açıklanmaktadır.
Harcamaya konu olacak değerler para ve bunun gibi ödeme araçları ile maddi ya da maddi
olmayan varlıklar olabileceği gibi, enerji, zaman, yer, emek, makine gücü ve bunun gibi üretim
faktörleri de olabilmektedir.

Deniz taşıma işletmelerinde, sefer maliyetleri hesaplanırken bu etkenlerin hepsi dikkate
alınmalıdır. Çalışmanın temel amacı, deniz taşıma işletmelerinin kendi organizasyon yapılarına,
büyüklüklerine ve ihtiyaçlarına göre maliyet muhasebesi kayıt sisteminin ve uygulanabilecek bir
maliyet sisteminin oluşturulmasıdır. Bu sistemin yararlı olduğunu düşünen Orhon’un
“Ulaştırma İşletmelerinde Maliyet Muhasebesi” başlıklı çalışmasında ise, deniz ulaşımında sefer
maliyetlerinin önemi vurgulanmış ve başarılı bir maliyet kontrolü için her geminin sefer
maliyetinin tek tek ele alınması gerektiği savunulmuştur [11]. Ayrıca Stopford’un yaptığı
çalışmada, deniz taşımacılığında gider çeşitlerinden bahsedilmiş, işletmelerin rekabetçi konuma
gelebilmek için gemi işletim giderlerini minimum düzeyde tutmaları gerektiği vurgulanmıştır
[12].

Maliyet, işletme ve ekonomi bilimlerinin en çok tartışılan konularından biri olup, hemen her
konuda değişik görünümlerde karşımıza çıkan esnek bir kavramdır. Bu kavram ile ilgili çeşitli
tanımlar yapılmıştır. Bu tanımlardan bazıları şunlardır; “Belirli bir amaca ulaşmak için
katlanılan, parasal olarak ifade edilebilen ve bir değer birikiminin oluşmasına olanak veren
fedakârlıkların tümüdür”, “Hedeflenen bir sonuca ulaşmak için katlanılması gereken
esirgemezliklerin parasal toplamıdır”, “Elde edilen veya elde edilecek mal ve hizmetler
karşılığında ödenen nakdin veya transfer edilen diğer bir varlığın, çıkarılan hisse senedinin,

Sayı 1, 2014 GIDB-Dergi