Page 20 - 02

20 T. AYCI, B. BARLAS

sunulan hizmetlerin veya katlanılan borcun para cinsinden ölçülmüş tutarıdır”. Yukarıdaki
tanımlardan da anlaşılacağı üzere maliyet, aynı yargıyı belirten değişik ifadelerle çeşitli
şekillerde tanımlanmaktadır.
“Gider, işletmenin faaliyetlerini ve varlığını sürdürebilmek için belli bir faaliyet döneminde
tükettiği mal ve hizmetlerin parasal tutarıdır”, “İşletmenin faaliyetini ve varlığını sürdürebilmesi
ve bir ekonomik yarar sağlaması için belli bir dönemde kullandığı ve tükettiği girdilerin, faydası
tükenmiş maliyetlerin hâsılattan düşülen kısmına gider denilmektedir”. Günlük hayatta sıklıkla
gider ve zarar kavramları birbirlerinin yerine kullanılmaktadır. Ancak şu unutulmamalıdır ki
gider zarar değildir. Zarar, “işletme faaliyetlerini sürdürülmesi için gerekli olmayan veya
normal ölçüleri aşan harcama veya tüketimler” olarak ifade edilebilir. Farklı bir şekilde ifade
edecek olursak zarar, belirli bir dönemin gelirlerinden giderlerinin çıkartılması sonucu elde
edilen olumsuz farktır.

Yukarı da yapılan maliyet tanımları bizim tezimize uyarlandığında deniz taşımacılığında
maliyetlere etki eden temel faktörler şunlardır:

Yakıt (bunker) maliyetleri,
Kullanılmayan taşıma kapasitesi (boş taşıma),
Gemilerin yaşı,

Kullanılmayan taşıma kapasitesi, birçok taşıma sisteminin ortak özelliği, kapasitelerini tam
olarak kullanamamalarıdır. Bu tür eksik kapasite kullanımı, taşımacılık sistemlerinde maliyetleri
artırmaktadır. Bunun sebebi ise, sabit giderlerin toplam maliyetler içindeki oranıyla ilişkili
olarak, kapasite kullanım oranının azalmasıyla birim maliyetlerin artış göstermesidir.
Geminin yaşı, eski gemiler genel olarak yeni gemilere nazaran daha farklı bir maliyet yapısına
sahiptirler. Gemi yaşlandıkça sermaye maliyetleri düşer fakat yeni gemilere nazaran sefer ve
operasyon maliyetleri artar. Örneğin, yaşlı bir geminin makine, paslı tekne yapısı için süreklilik
gerektiren bakım-onarım masrafları, yüksek fuel-oil ihtiyacı veya motorin tüketimi yüzünden
günlük maliyetleri daha yüksek olacaktır. Modern gemilerde ise, mürettebat ihtiyacının azlığı,
güvenilir yakıt kullanımı, etkin makine sistemi ve düşük bakım-onarım giderleri sayesinde
maliyetleri daha az olacaktır [13].
Yakıt (bunker) maliyetleri: “Bunker” gemilerin kömürle çalıştığı dönemden kalma ve halen
kullanılmakta olan bir terimdir. Nükleer gemiler ve rüzgâr gücüyle çalışan gemiler dışında,
gemi hareketi için gerekli enerji kaynağıdır. Bu enerji kaynağı sadece geminin pervane
döndürmesi için değil, aynı zamanda gemi güverte ekipmanlarının gereksinimi olan elektrik
enerjisi üretimi için kullanılan yardımcı makineler için de gereklidir. Bunker giderleri gemilerin
yakıt, yağ ve su giderlerini kapsamaktadır ve gemi sefere çıkmadığı sürece minimum
seviyededir. Ancak hiçbir zaman sıfır olmaz. Çünkü gemi limanda olduğu sürede elektrik
üretimi, havalandırma, soğutma, ısıtma gibi nedenlerle yardımcı motorların çalışması
gerekmekte ve bunker giderleri ortaya çıkmaktadır. Gemi işletme giderlerinin büyük bir kısmını
yakıt giderleri oluşturduğu için hem gemi makinelerinin performansı hem de çıkabilecek
problemlerin getireceği yüksek maliyetler açısından yakıtlar için belirlenmiş standartlara
uyulması gerekmektedir. Makinenin özelliklerine göre, makine üreticilerinin belirttiği yakıtları
almak performans ve arızalar açısından büyük önem taşımaktadır.

GIDB-Dergi Sayı 1, 2014