Page 43 - 04

ETİK DEĞERLER VE MÜHENDİSLİK 41

belirleyici güç olarak ortaya çıkar. Aslında bu iyi irade, eylemlerde çıkar gözetmeksizin karar
alma ve davranmada salt rasyonel olarak evrensel boyutu ortaya koyma şeklinde karşımıza çıkar
(Timmons, 2006).

Her bir mühendislik uygulamasında, eylemler ister kendi kendilerini doğrudan ilgilendirsinler,
isterlerse diğer varlıkları doğrudan veya dolaylı ilgilendirsinler, her seferinde her varlığın
sonları ve amaçları kendi içlerinde olduğu gibi tasarlanarak hayata geçirilmelidir. Varlıkların
değerleri, kişilerin iradelerine bağlı araçsal bir değere sahip olmaksızın asli değer niteliğindeki
son ve temel amaca bağlıdır. Bu durum varlıkların var olma nedenleri, amaçları ve sonlarının
kendilerine ait olması ile ilgilidir. Kişi olarak da adlandırılan ve rasyonel varlık olmasının
gereği olarak insanlar, kendiliklerinde asli değeri yani sonluluğu ve amaçsallığı her zaman her
konumda taşırlar. Bu sebeple, rasyonel varlık olarak insanın hiçbir şekilde bir başka rasyonel
varlığın amacına bağlı olarak herhangi bir mühendislik uygulaması için araç olarak görülüp
kullanılmaması gerekir. Bir mühendisi, doğru ve başarılı mühendislik eylemine yöneltebilecek
olan en önemli unsur, insan haysiyeti ilkesine saygı değeriyle hareket etmek ve tasarlayan,
üreten ve uygulamaya koyan biri olarak da kendi amacında ya da başkalarında insanı araç olarak
görmeme bilincidir. Sadece fayda değeri kapsamında kendi çıkarının ve başkalarının
çıkarlarının düşünülmediği ve insanı kendi içinde bir amaç ve son olarak görerek eylemde
bulunulan yerde özne olarak insanın asli değerinden söz edebiliriz. Bu nedenle her bir
mühendis, her bir mühendislik eyleminde, yalnızca başkasıyla ilgili değil, kendi kendisiyle ilgili
herhangi bir eylemede bulunurken de, amaçsallığı ve sonluluğu kendi için barındıran varlık
değerine bağlı olarak kendini olduğu kadar diğer insanları da araç olarak görmemek zorundadır.

Kaynaklar

Audi, R., 2004. "The Good in the Right: A Theory of Intuition and Intrinsic Value", Princeton,
NJ: Princeton University Press.

Bentham, J., [1789] 1948. "An Introduction to the Principles of Morals and Legislation",
Oxford: Clarendon Press.

Brandt, R.B., 1979. "A Theory of the Good and the Right", Oxford: Oxford University Press.

Smart, J. J. C. and Williams, B., 1973. "Utilitarianism: For and Against", Cambridge:
Cambridge University Press.

Brandt, R.B., 1963. “Toward a Credible Form of Utilitarianism.”, In Morality and the Language
of Conduct, ed. H.-N. Castañeda and G. Nahknikian. Detroit, MI: Wayne State University Press.

Brink, D.O., 2006. “Some Forms and Limits of Consequentialism.”, In The Oxford Handbook
of Ethical Theory, ed. David Copp. Oxford: Oxford University Press.

Driver, J., 2012. "Consequentialism", London: Routledge.

Gaus, G.F.,1990. "Value and Justification: The Foundations of Liberalism", Cambridge
University Press, Cambridge.

Sayı 4, 2015 GiDB|DERGi